Μια ταινια της Αντουανeττας Αγγελiδη

(1985)

 

ΣΥΝΟΨΗ

Μια παραβολή πάνω στο τόπο και το χρόνο. Ένα παιχνίδι μεταμορφώσεων. Πορεία μετά το θάνατο, ένας δεύτερος θάνατος. Μια γυναίκα γεννά και πεθαίνει. Τη στιγμή του θανάτου της, στιγμή μεταίχμιο, σαν την αρχή του ύπνου, το πρόσωπό της σκορπάει και παίρνει τις όψεις όσων παραστέκουν το θάνατό της. Το σώμα της σπαράσσεται από τις συγκρούσεις αυτών που το κατοικούν. Η φωνή της αναλύεται σε πολλές φωνές και πολλούς ρόλους.

 

Πρωτότυπος (Eλληνικός) τίτλος:	Τόπος
Διεθνής τίτλος:	Topos
Έτος παραγωγής:	1985
Χώρα παραγωγής:	Ελλάδα
Διάρκεια:	80 min
Γλώσσα:	Ελληνικά
Υλικό:	35mm, έγχρωμο
Aspect ratio:	1.66 [aspect ratio της ψηφιοποίησης FLAT 1.66]

 

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΡΙΑΣ

Η ταινία παριστά μια διεσταλμένη στιγμή. Μια στιγμή μεταίχμιο, όπου οι μνήμες ρέουν σχεδόν ταυτόχρονα, η συνοχή τους έχει την αυθαιρεσία και την αυστηρότητα της αλληλουχίας ενός ονείρου. Είναι ολόκληρη ένα κινηματογραφημένο όνειρο. Τα σώματα πλέουν μέσα στην ταινία με διαφορετικούς ρυθμούς, διατηρούν τους ατομικούς τους χρόνους, ενώ εκείνη καταγράφει δυο ημερονύκτιους κύκλους με τη σειρά των ωρών, αναγράφοντας γεγονότα που μπορεί να έχουν διαφορά 20 χρόνων ή 40 ημερών.

Αντουανέττα Αγγελίδη, Αύγουστος 1984

Στα άγνωστα μέρη βλέπεις μια σειρά από στοιχεία […] Κάποιοι πίνακες γίνονται αναφορά. Οι πίνακες τούτοι αποτελούν αναγνωρίσιμους κόσμους. Αναγνώριση κόσμου ή σκόρπιων στοιχείων του που υπάρχουν εντός σου, αλλά δεν είχαν ταυτιστεί ως τότε. Έτσι αρχίζεις να κατασκευάζεις ένα κόσμο καθ’ ομοίωσή σου. Θραύσματα ή στρώματα παρελθόντος, στο φως, τα χρώματα, στις τοποθετήσεις, τις κινήσεις των προσώπων, στις ιστορίες ξαναφτιαγμένα, συναρμολογημένα χωρίς σεβασμό στους χρόνους. Ο χρόνος αυτοαναιρείται, ενώ η ταινία δίνει συνάμα πολλά στοιχεία χρονικότητας. Πολλά στρώματα παρελθόντος, πολλά στρώματα πολιτισμού. Ενώ το παρελθόν υπάρχει με πολλούς τρόπους, συνάμα δεν υφίσταται. Ο χώρος είναι γυμνός, ζωντανός, παράγει αισθήσεις. Η οπτική της ταινίας βρίσκεται απ’ την πλευρά του, δεν είναι οπτική των προσώπων. Ο χώρος της ταινίας είναι το σώμα, ανασαίνει, βλέπει, ακούει, θρηνεί, απαντάει. Μια σειρά παράλληλες αφηγήσεις στοιχείων της εικόνας και του ήχου συμπλέκονται και συνδιαλέγονται. Παράγονται συνειρμοί. Η ταινία γράφεται, αλλάζει, προχωρώντας η γραφή της. Η ταινία είναι η διαφάνεια μιας πορείας και στο επίπεδο της αφήγησης μιας εμπειρία και στο επίπεδο αφήγησης της αυτοκατασκευής της. Γύρω από τη στιγμή του δύσκολου περάσματος συνωθούνται οι επιθυμίες των προσώπων που αποτελούν τις διαφορετικές όψεις της δοκιμαζόμενης. Είσαι υποχρεωμένη να φτιάξεις τον κόσμο απ’ την αρχή / επιχειρείς επανειλημμένα να εισέλθεις στους πίνακες, κομμάτια ολόκληρα εξέρχονται απ’ αυτούς / τα πρόσωπα σπαράσσονται ακολουθώντας γεωμετρίες αισθημάτων. Γίνεσαι ένα ταραγμένο πεδίο. Η φωνή αναλύεται σε πολλές φωνές και πολλούς ρόλους. Από τα θραύσματα, τα σπαράγματα της εικόνας ανασχηματίζεται ένα νέο σύμπαν. Και όσο ο μηχανισμός της μνήμης αποκαθίσταται, τόσο το σύμπαν μένει άδειο.

Αντουανέττα Αγγελίδη, Σεπτέμβριος 1985

 

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία, καλλιτεχνική διεύθυνση:	Αντουανέττα Αγγελίδη
Σενάριο:	Αντουανέττα Αγγελίδη, Κλαίρη Μιτσοτάκη
Διεύθυνση φωτογραφίας:	Σταύρος Χασάπης
Σκηνικά:	Αντουανέττα Αγγελίδη, Κώστας Αγγελιδάκης
Κοστούμια:	Λιλή Κεντάκα
Μακιγιάζ:	Αχιλλέας Χαρίτος
Sound Design:	Αντουανέττα Αγγελίδη, χρησιμοποιώντας μουσική του Γιώργου Απέργη
Φωνητικοί αυτοσχεδιασμοί:	Martine Viard
Φωνές:	Ανίτα Σαντοριναίου
Παίζουν:	Jany Gastaldi, Μάγια Λιμπεροπούλου, Ανίτα Σαντοριναίου, Κλαίρη Μιρτσέκη, Σταύρος Τορνές, Άκης Δαβής, Ελένη Δερμετζή, Αριέττα Μουτούση, Στέφανος Κοτσίκος
Παραγωγή:	Αντουανέττα Αγγελίδη, Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου

 

ΒΡΑΒΕΙΑ/ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

• Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής (Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1985)
• Βραβείο Ηχητικής Μπάντας (Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1985)
• Βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1985)
• Κρατικό βραβείο Ποιότητας (1985)
• Ήταν μια από τις δυο ελληνικές ταινίες που επιλέχθηκαν από το βρετανικό περιοδικό Sight and Sound (τόμος 33, τεύχος 3, Απρίλιος 2023) για να συμπεριληφθούν στη λίστα «101 Κρυφά Διαμάντια» [του παγκόσμιου κινηματογράφου].

 

ΠΡΟΒΟΛΕΣ (η λιστα δεν ειναι διεξοδικη)

• 26ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (1985, διαγωνιστικό)
• 14ο Διεθνές Φεστιβάλ Νέου Κινηματογράφου και Νέων Μέσων του Montreal, Καναδάς (1985, διαγωνιστικό)
• Ήταν μια από τις δυο ελληνικές ταινίες που επιλέχτηκαν από το γαλλικό περιοδικό Cahiers du Cinéma για να συμπεριληφθούν στην «Εβδομάδα ταινιών του Νέου Κινηματογράφου», 1η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Αθήνα (1985)
• Η ταινία προβλήθηκε στις αίθουσες στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη (1985), και πολλές φορές στην εθνική τηλεόραση.
• 39ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Locarno, Ελβετία (1986)
• 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Vancouver, Καναδάς (1986)
• Πρόγραμμα “Images de femmes” programme, Πανόραμα Διεθνούς Κινηματογράφου , Κωνσταντίνη, Αλγερία (1986)
• 8ο European Media Art Festival Osnabrück, Γερμανία (1988)
• 2ο Διεθνές Ψυχαναλυτικό Συμπόσιο στους Δελφούς (1988)
• Ελληνικός Μήνας, Στοκχόλμη, Σουηδία (1990)
• 1η Exhibition of Experimental Cinema, Μαδρίτη, Ισπανία (1991)
• Συμπεριλήφθηκε στη «Σινεμυθολογία – αναδρομική παρουσίαση του ελληνικού κινηματογράφου» [50 ταινίες από την αρχή του ελληνικού κινηματογράφου] στο Museum of Modern Art, Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. (1993)
• Συμπεριλήφθηκε στη ρετροσπεκτίβα ελληνικού κινηματογράφου στο Centre Georges Pompidou, Παρίσι, Γαλλία (1995)
• «Αφιέρωμα στο κινηματογραφικό έργο της Αντουανέττας Αγγελίδη», Πανεπιστήμιο Πατρών (2003)
• «Τιμητικό Αφιέρωμα στην Αντουανέττα Αγγελίδη», 46ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (2005) – Χρυσός Αλέξανδρος για τη συνολική της προσφορά στον κινηματογράφο.
• 2ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, Ταινιοθήκη της Ελλάδος (2005)
• «Αφιέρωμα: Αντουανέττα Αγγελίδη», 2nd Athens Animfest (2007)
• «Αφιέρωμα: Αντουανέττα Αγγελίδη», 8ο Φεστιβάλ Πειραματικού Κινηματογράφου «Παράξενη Οθόνη», Θεσσαλονίκη (2009)
• Αποσπάσματά του εντάχθηκαν στην εγκατάσταση Ράβοντας Χωρίς Κλωστή, 53ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (2012)
• «Αφιέρωμα: Ελληνική Κινηματογραφική Πρωτοπορία», Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυρα (2013)
• Συμπεριλήφθηκε στην «Ανθολογία Ελληνικού Κινηματογράφου», Βασιλική Ταινιοθήκη του Βελγίου, Βρυξέλες, Βέλγιο (2014)
• «Η χαμένη λεωφόρος του ελληνικού σινεμά», Αθήνα (2017)
• «Κινηματογράφος και ποίηση», φεστιβάλ και συμπόσιο, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου, Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Αθήνα (2018)
• Συμπεριλήφθηκε στο «Αφιέρωμα στον ελληνικό queer κινηματογράφο», 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (2018)
• «Το μοντέρνο ως πείραμα», 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, Ταινιοθήκη της Ελλάδος (2019)
• Η ταινία προβλήθηκε δωρεάν στη διαδικτυακή πλατφόρμα της Ταινιοθήκης της Ελλάδος στη διάρκεια της πανδημίας του COVID (2020)
• «Πατριαρχία, Μητριαρχία, #ΜeΤoo, 50/50, Cancel Culture και Ελληνικό Σινεμά», Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου, Στέγη Ωνάση, Αθήνα (2022)
• V E G G I E C L O U D Film Screenings, Los Angeles, Η.Π.Α. (2023)
• Klang:Pangea, Ρώμη, Ιταλία (2024)
• Πρόγραμμα “Cinema Regained”, 53ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Ρότερνταμ, Ολλανδία (2024)
• “Antoinetta Angelidi in New York”, αφιέρωμα με την ευκαιρία της απονομής στην Αγγελίδη του 2024 Ground Glass Award για εξαιρετική συνεισφορά στο πεδίο των πειραματικών τεχνών, Prismatic Ground Festival, Anthology Film Archives, Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. (2024)
• «Αφιέρωμα: Αντουανέττα Αγγελίδη», 13ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, Ταινιοθήκη της Ελλάδος (2024)

 

ΚΡΙΤΙΚΕΣ (οταν πρωτο-προβληθηκε)

• «… πραγματώνει ένα έργο ποιητικό και εικονοκλαστικό, με θαυμαστή σύζευξη της ποίησης της εικόνας και της εικόνας της ποίησης. Ντάντε, Ντράγιερ, Ντε Κίρικο, Αναγέννηση, θεατρικότητα και ταυτόχρονα ο κύκλος της γυναίκας.»
  

Γιώργος Μπράμος, Αυγή 2/10/1985

• «Να διηγηθείς τη σύνθετη ομορφιά του φιλμ της Αντουανέττας Αγγελίδη μοιάζει δύσκολο, όσο και το να αντικρύσεις ξύπνιος τα ίχνη του ενύπνιου εφιάλτη.»

Ανδρέας Τύρος, Βήμα 6/10/1985

• «Ο ΤΟΠΟΣ αρθρώνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μέσω του σινεμά, ένα συγκλονιστικό πλήρη και απόλυτο, στοχαστικό γυναικείο λόγο… ένα εξαίσιο επίτευγμα, μοναδικής, αριστουργηματικής πρωτοποριακής γλώσσας στο χώρο του κινηματογράφου.»
  

Μαρία Παπαδοπούλου, Νέα 2/10/1985

• «Συνολικά μια ταινία-σταθμός όσον αφορά στην εξέλιξη της πρωτοπορίας στο ελληνικό σινεμά.»

Νίνος Φενέκ Μικελίδης, Ελευθεροτυπία 2/10/1985

• «Ίσως όμως η σημαντικότερη επιτυχία της Αγγελίδη σε τούτη την υπέροχη ταινία, να είναι η βαθειά κατανόηση της απόγνωσης του ζωγράφου στην προσπάθειά του να συλλάβει το χρόνο.»
  

Βασίλης Ραφαηλίδης, Έθνος 3/11/1985

• «Όλα πλάθουν μια μορφολογική τελειότητα και μια προσωπική αισθητική.»

Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, Καθημερινή 2/10/1985

• «Εικόνες άφθαστης εικαστικής ομορφιάς που αποδίδουν ένα μυστικό κόσμο.»
  

Λευτέρης Κυπραίος, Ελεύθερος Τύπος 2/10/1985

• «Η απόλυτη επίθεση του πιο προσωπικού στυλ … μια πηγή παράξενης και οικείας απόλαυσης.»

Νίκος Σαββάτης, Αντί 11/10/1985

• «Ο ΤΟΠΟΣ έχει μια ενότητα τόνου και εικονογραφίας, η οποία παραμένει στο πεδίο του καθαρού εφιάλτη… Από τις αιθέριες Μεσαιωνικές κόρες και τις χλωμές παρθένες του Cranach στις ανησυχητικές αφαιρέσεις του De Chirico, η Αγγελίδη διαγράφει το γυναικείο όραμα μιας καλλιτέχνη.»
  

Yung, Variety, Νέα Υόρκη 23/10/1985

• «Ταινίες σαν τον ΤΟΠΟ της Αντουανέττας Αγγελίδη δείχνουν ότι τα πράγματα έχουν αρχίσει να κινούνται κάτω απ΄ τον Αθηναϊκό ουρανό.»

Umberto Rossi, Unitá, Ρώμη 22/10/1985

• «Από τη γέννηση στον θάνατο, ο ΤΟΠΟΣ παρουσιάζει ένα αλλόκοτο ταλέντο.»

Dan Fainaru, Jerusalem Post Magazine, Ιερουσαλήμ 1/11/1985

• «Η ιδιαιτερότητα αυτής της ταινίας είναι ότι δεν είναι ούτε στατική ούτε διδακτική, ούτε φιλμαρισμένο θέατρο ούτε μεταφορά εικαστικών έργων στην οθόνη. Δεν αισθάνεται κανείς καμιά πρόθεση πρόκλησης ή επίδειξης, όπως συνηθίζουν ο Raoul Ruiz και ο Jean-Luc Godard. Η Αντουανέττα Αγγελίδη φαίνεται να πετυχαίνει εκεί που πολλοί άλλοι έχουν αποτύχει.»

Jocelyne Poirier, Les Cahiers de la Femme, Μοντρεάλ άνοιξη/καλοκαίρι (1986)

 

TRAILER